Cơ quan miễn dịch lớn nhất cơ thể của trẻ nằm ở hệ thống tiêu hóa. Gần 80% tế bào sản xuất kháng thể nằm ở đường tiêu hóa.
Hệ miễn dịch bẩm sinh đường tiêu hóa được đảm trách bởi dịch dạ dày, dịch nhầy, các enzym tiêu hóa, nhu động ruột, IgA của các mảng Payer, mối liên kết biểu mô đường ruột và hệ vi sinh khỏe mạnh đường ruột và chính hệ vi sinh khỏe mạnh đường ruột đóng một vài trò quan trọng trong sự cân bằng hệ miễn dịch của trẻ nhỏ. Vi khuẩn đường ruột bao gồm vi khuẩn tốt như B.Longum, B.Bifidum, L. Acidophilus, L.Salivarius, L.Casei, L.Thermophilus và các vi khuẩn xấu như các vi khuẩn gây bệnh, nấm … [4,5].
Bên cạnh hệ miễn dịch bẩm sinh, hệ miễn dịch mắc phải đường tiêu hóa được đảm trách bởi hệ thống bạch huyết ruột GALT (Gut Asociated lymphatic Tissue). Hệ bạch huyết này bao quanh ruột và đảm nhận vai trò bảo vệ chống nhiễm trùng và hấp thu mỡ.
Các yếu tố tác động tới sự phát triển cân bằng của phản ứng miễn dịch ở trẻ nhỏ.
Có 2 thuyết về cân bằng miễn dịch ở trẻ nhỏ: thuyết vệ sinh và thuyết vi khuẩn đường ruột.
Thuyết vệ sinh cho rằng miễn dịch được phát triển và cân bằng khi cơ thể tiếp xúc với tác nhân gây bệnh (vi khuẩn). Vì vậy, khi cơ thể trẻ ở trong môi trường vệ sinh sạch sẽ, trẻ được tiêm phòng vac xin, và sử dụng thuốc kháng khuẩn, đồng thời có sự thay đổi về thói quen ăn uống, (uống sữa công nghiệp sớm thay vì bú sữa mẹ, ăn nhiều chất đạm …) hệ miễn dịch của trẻ sẽ không được kích thích sớm, vì vậy dễ bị có phản ứng thái quá đối với những thành phần không gây bệnh.
Thuyết vi khuẩn đường ruột dựa trên một số vi khuẩn đặc hiệu (probiotics) đường ruột khỏe mạnh. Các vi khuẩn đặc hiệu này kích thích sớm hệ bạch huyết đường ruột (GALT) và hoàn thiện hệ thống miễn dịch của trẻ sau sinh [7].
Các vi khuẩn probiotics còn kích thích sự phát triển vượt trội của các vi khuẩn tốt của đường ruột.
Có nhiều yếu tố tác động đến sự phát triển phản ứng miễn dịch thông qua hệ vi sinh đường ruột:
- Cách thức nuôi dưỡng:
Nếu trẻ được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ, hệ vi sinh đường ruột sẽ phát triển tốt nhờ trong sữa mẹ đã có sẵn một số vi khuẩn probiotics và những thành phần trong sữa mẹ [8]. Ngược lại nếu trẻ được nuôi sớm bằng sữa công nghiệp, hệ vi sinh đường ruột sẽ phát triển với ưu thế của các vi khuẩn xấu. Hiện nay người ta đã cải thiện sữa công nghiệp bằng cách bổ sung thêm vào sữa các thành phần giúp hệ vi sinh đường ruột phát triển tốt như Prebiotics, Probiotics và AA theo tỷ lệ thích hợp, các dưỡng chất miễn dịch như Nucleotides, L.Arginin, Selenium và trong tương lai các protein tổng hợp có hoạt chất sinh học như Lactoferrin, Lysozym, α -1 Antitrypsin, Haptocorrin, Lactadherin.
- Cách sinh: trẻ sinh mổ, không qua đường âm đạo nên thường là vô khuẩn,
ngược lại nếu trẻ sinh qua đường âm đạo, vi khuẩn ở đường âm đạo, đáy chậu xâm nhập vào cơ thể trẻ rất sớm, đó là những vi khuẩn gây bệnh như Lactobacilli, Corynebacteria, Staphylococci, Streptococci, Micrococci, Enterobacteria, Peptococcci …
- Môi trường: trẻ sinh ra có thể nhiễm các tác nhân gây bệnh trong bệnh viện như lây từ trẻ khác, nhân viên y tế, dụng cụ y khoa, ngoài ra còn phải kể đến việc sử dụng kháng sinh cho trẻ.
(Còn tiếp)
Phần tiếp theo: Sự khác biệt về miễn dịch giữa trẻ sinh mổ và sinh thường
