Ung thư là tên gọi chung của một tập hợp các bệnh có liên quan. Trong bất kỳ bệnh nào cũng đều có sự xuất hiện của các tế bào bất thường, vốn là những tế bào bình thường của cơ thể, nhưng nay phân chia, nhân lên mất kiểm soát, xâm lấn các mô xung quanh và có thể di căn đi xa.
Mặc dù ung thư là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 2 trên thế giới nhưng tỷ lệ sống đang được cải thiện nhờ những tiến bộ trong sàng lọc tế bào ung thư và điều trị.
Hãy cùng Bệnh viện đa khoa Hùng Vương tìm hiểu về bệnh lý này nhé!
1. Bệnh Ung thư là gì?
Ung thư là tập hợp các bệnh lý đặc trưng bởi sự phát triển bất thường của các tế bào phân chia không kiểm soát và có khả năng xâm nhập, phá hủy các mô cơ thể bình thường.
Hầu hết, các tế bào trong cơ thể có chức năng cụ thể và tuổi thọ cố định. Trong quá trình điều hòa, một tế bào nhận được chỉ thị để chết và cơ thể có thể thay thế nó bằng một tế bào mới hơn hoạt động tốt hơn. Với các tế bào này thiếu các yếu tố hướng dẫn chúng ngừng phân chia và chết. Kết quả dẫn đến sự tích tụ trong cơ thể, sử dụng oxy và chất dinh dưỡng thường nuôi dưỡng các tế bào khác.
Các tế bào này có thể xuất hiện ở một khu vực, sau đó lan rộng qua các hạch bạch huyết. Một số loại còn gây ra sự phát triển tế bào nhanh chóng, trong khi những loại khác làm cho các tế bào phát triển và phân chia với tốc độ chậm hơn.
Có hơn 100 loại ung thư khác nhau. Và thường được gọi tên theo cơ quan mà nó phát sinh, ví dụ: Ung thư phổi phát sinh từ các tế bào ở phổi, ung thư đại tràng phát sinh từ các tế bào ở đại tràng. Ung thư cũng có thể được gọi theo loại tế bào hình thành chúng như ung thư biểu mô (carcinoma).
2. Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư
Nguyên nhân chính xác gây ra bệnh lý này hầu hết chưa được xác định, tuy nhiên các nhà khoa học đã tìm ra mối liên hệ đặc biệt giữa ung thư và các thay đổi gen trong tế bào. Gen có mặt trong mỗi tế bào cơ thể người, là hệ thống điều khiển hoạt động, điều hòa sự phát triển và phân chia tế bào. Gen bị đột biến ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng tế bào, thường khiến tế bào bị phát triển quá mức.
2.1 Có nhiều nguyên nhân dẫn tới đột biến gen như:
Yếu tố di truyền
ADN của một người được thừa hưởng 1 nửa từ bố và 1 nửa từ mẹ, vì thế có khả năng bạn thừa hưởng gen đột biến này. Không phải tất cả các trường hợp có gen đột biến đều bị ung thư, tuy nhiên yếu tố này làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý này. Thực tế đột biến gen di truyền chiếm tỉ lệ nhỏ gây ra bệnh lý này.
Yếu tố tác động
Hầu hết đột biến gen gây ung thư xảy ra do tác động từ môi trường, các tác nhân gây ra thường là: tiếp xúc với hóa chất gây ung thư, virus, chất phóng xạ, kích thích tố, tổn thương viêm mạn tính,… Đây là nguyên nhân chính gây ra và khiến căn bệnh này ngày càng phổ biến hiện nay.
Tế bào mang gen đột biến tăng trưởng và phân chia bất thường, không kiểm soát được và thường tụ hợp thành khối u. Thay vì chết đi theo quy trình phát triển bình thường của tế bào, tế bào chứa gen đột biến phát triển và tích lũy liên tục cho đến khi hình thành ung thư.
3. Triệu chứng bệnh ung thư
Các dấu hiệu và triệu chứng gây ra bởi ung thư sẽ thay đổi tùy thuộc vào phần nào của cơ thể bị ảnh hưởng cũng như giai đoạn phát triển của bệnh.
Về cơ bản, ở giai đoạn sớm, cơ thể sẽ khó nhận thấy những dấu hiệu khác biệt. Tuy nhiên, một số dấu hiệu và triệu chứng chung liên quan nhưng không đặc hiệu với ung thư có thể kể đến bao gồm:
- Mệt mỏi
- Thay đổi cân nặng bất thường, bao gồm giảm hoặc tăng ngoài ý muốn.
- Thay đổi da, như vàng, sạm hoặc đỏ da, vết loét không lành hoặc thay đổi nốt ruồi hiện có
- Ho dai dẳng hoặc khó thở
- Khó nuốt, khàn tiếng
- Khó tiêu dai dẳng hoặc khó chịu sau khi ăn
- Đau cơ hoặc đau khớp dai dẳng
- Chảy máu không rõ nguyên nhân hoặc bầm tím
Xem thêm: UNG THƯ THỰC QUẢN LÀ GÌ?
4. Sự khác nhau giữa tế bào bình thường và tế bào ung thư
Tế bào ung thư khác biệt hẳn so với tế bào bình thường ở nhiều phương diện, điều đó cho phép chúng có khả năng nhân lên vô hạn và xâm lấn ra xung quanh. Một điểm khác biệt rất quan trọng giữa tế bào ung thư và tế bào bình thường, là tế bào ung thư kém biệt hóa hơn. Trong khi các tế bào bình thường sinh ra, lớn lên, trưởng thành và biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau đảm nhiệm các chức năng khác nhau, tế bào ung thư lại kém hoặc không biệt hóa. Và đó là lí do giải thích tại sao tế bào ung thư lại có thể phân chia, nhân lên vô độ – điều mà tế bào bình thường không có.
Thêm nữa, tế bào ung thư không bị ảnh hưởng bởi “hiệu lệnh” dừng phân chia của cơ thể, và chúng cũng thoát khỏi một quá trình gọi là “chết theo chương trình” (apoptosis) – vốn là cách cơ thể đào thải những tế bào không cần thiết.
Các tế bào ung thư có thể tác động vào vi môi trường xung quanh nó, bao gồm các tế bào bình thường, các phân tử và các mạch máu nuôi dưỡng xung quanh khối u. Nghĩa là, các tế bào ung thư có khả năng kích thích các tế bào bình thường hình thành các mạch máu nhằm cung cấp ô xy, chất dinh dưỡng và đào thải chất cặn bã để nuôi dưỡng, phát triển khối u.
Các tế bào ung thư cũng có khả năng qua mặt hệ miễn dịch của cơ thể. Bình thường hệ miễn dịch của cơ thể con người có nhiệm vụ chống lại sự viêm nhiễm, cũng như đào thải những tế bào bất thường hoặc những tế bào đã bị hư hại. Tuy nhiên tế bào ung thư lại có khả năng “ẩn mình” trước hệ miễn dịch của cơ thể, qua đó không bị tiêu diệt.
Không những qua mặt hệ miễn dịch, khối u còn có thể sử dụng hệ miễn dịch để tồn tại và phát triển. Ví dụ khối u có thể lợi dụng một số tế bào miễn dịch phát tín hiệu giả, nhờ đó mà hệ miễn dịch sẽ không tiến hành loại bỏ những tế bào ung thư.
5. Tổng hợp các loại ung thư
Hiện nay có hơn 100 loại ung thư khác nhau. Việc đặt tên cho các loại ung thư thường dựa vào mô hoặc cơ quan nơi ung thư khởi phát, ví dụ: ung thư phổi khởi phát từ các tế bào phổi. Bên cạnh đó, tên của bệnh hiểm nghè này cũng dựa vào loại tế bào hình thành nên, ví dụ như tế bào biểu mô hay tế bào vảy.
Dưới đây là một số loại bệnh lý khởi phát từ những loại tế bào nhất định:
5.1 Carcinoma
Carcinoma là loại Cancer phổ biến nhất. Nó được khởi phát từ các tế bào biểu mô, là những tế bào bao phủ bề mặt phía trong và phía ngoài của cơ thể. Có rất nhiều loại tế bào biểu mô khác nhau, và do đó mỗi loại carcinoma có một tên riêng:
- Adenocarcinoma là ung thư hình thành từ tế bào biểu mô chế tiết dịch và chất nhầy. Các mô chứa tế bào biểu mô dạng này thường được gọi là mô tuyến. Đa số ung thư vú, đại tràng, và tuyến tiền liệt là adenocarcinoma.
- Carcinoma tế bào đáy (Basal cell carcinoma) là loại bắt nguồn từ lớp tế bào đáy của biểu bì – lớp ngoài cùng của da người.
- Carcinoma tế bào vảy (Squamous cell carcinoma) là hình thành từ tế bào vảy, là một loại tế bào biểu mô của da, tuy nhiên tế bào vảy cũng hiện diện ở nhiều cơ quan khác, như đường tiêu hóa, phổi, bàng quang, thận,… Dưới kính hiển vi, tế bào vảy có dạng dẹt, giống vảy cá. Carcinoma tế bào vảy đôi khi còn được gọi là carcinoma dạng biểu bì.
- Carcinoma tế bào chuyển tiếp (Transitional cell carcinoma) là loại hình thành từ mô biểu mô có tên mô chuyển tiếp. Loại mô này được tạo bởi rất nhiều lớp tế bào biểu mô lớn nhỏ khác nhau, xuất hiện ở các cơ quan như bàng quang, niệu quản, bể thận, và một vài cơ quan khác. Một số ung thư của bàng quang, niệu quản, thận thuộc loại carcinoma tế bào chuyển tiếp.
5.2 Sarcoma
Sarcoma là những ung thư hình thành trong xương và mô mềm, bao gồm cơ, mỡ, mạch máu, mạch bạch huyết, và mô xơ (chẳng hạn như gân và dây chằng).
Osteosarcoma là loại ung thư xương phổ biến nhất.
Sarcoma mô mềm hay gặp nhất là sarcoma cơ trơn (leiomyosarcoma), sarcoma Kaposi, u mô bào sợi ác (malignant fibrous histiocytoma), sarcoma mỡ (liposarcoma), và sarcom sợi bì lồi (dermatofibrosarcoma protuberans).
5.3 Leukemia
Bệnh bạch cầu (Leukemia) là ung thư bắt nguồn từ những mô tạo huyết của tủy xương. Những ung thư này không hình thành khối u đặc. Thay vào đó, một lượng khổng lồ tế bào bạch cầu bất thường hiện diện trong máu và tủy xương, lấn át các tế bào máu bình thường, dẫn tới nhiều hậu quả như các mô bị thiếu cung cấp ô xy, quá trình đông máu rối loạn, cơ thể dễ nhiễm khuẩn,…
Có bốn loại bệnh bạch cầu (leukemia) hay gặp, được phân nhóm dựa trên tính chất cấp tính hay mạn tính, và loại tế bào máu mà ung thư khởi phát.
5.4 Lymphoma
Lymphoma là loại ung thư bắt nguồn từ các tế bào lympho (tế bào T và tế bào B). Những tế bào bạch cầu này thuộc hệ miễn dịch, có vai trò chống lại sự nhiễm khuẩn. Với lymphoma, các tế bào lympho bất thường xuất hiện ngày càng nhiều trong các hạch bạch huyết và hệ bạch huyết cũng như ở các cơ quan khác trong cơ thể.
Lymphoma có hai loại chính:
Lymphoma Hodgkin: trong loại lymphoma này có sự xuất hiện của một loại tế bào lympho bất thường tên là Reed – Sternberg (thường có nguồn gốc từ tế bào B).
Lymphoma không Hodgkin: gồm một tập hợp lớn những tình trạng khởi phát từ các tế bào lympho, có thể là tế bào B hoặc tế bào T. Tiến triển của bệnh nhanh hay chậm tùy từng bệnh.
5.5 Đau tủy xương (Multiple myeloma)
Đa u tủy xương là ung thư khởi nguồn từ tương bào – một loại tế bào miễn dịch. Tương bào bất thường sinh ra từ tủy xương và hình thành khối u trong xương. Đa u tủy xương còn có tên khác là bệnh Kahler.
5.6 Hắc tố (Melanoma)
Ung thư hắc tố bắt nguồn từ các tế bào hắc tố, là những tế bào chuyên sản sinh ra melanin – chất tạo nên màu sắc da. Đa số ung thư hắc tố xuất hiện trên da, nhưng cũng có thể xuất hiện tại những mô khác như mắt.
5.7 U não và tủy sống
Có rất nhiều loại u não và tủy sống khác nhau. Tên của khối u được đặt dựa trên loại tế bào tạo nên u và vị trí khởi phát đầu tiên của u trong hệ thần kinh trung ương, ví dụ như u tế bào sao bắt nguồn từ những tế bào thần kinh đệm hình sao. Các khối u não có thể lành tính hoặc ác tính (ung thư).
Xem thêm: 6 DẤU HIỆU CẢNH BÁO SỚM UNG THƯ VÚ PHỤ NỮ CẦN BIẾT
5.8 Các loại khối u khác
U tế bào mầm (Germ Cell Tumors)
U tế bào mầm là loại u có nguồn gốc từ những tế bào mà sau này phát triển thành trứng hoặc tinh trùng. Những khối u này có thể xuất hiện tại bất kỳ đâu trong cơ thể và cũng có thể là lành tính hoặc ác tính.
U thần kinh nội tiết (Neuroendocrine tumors)
U thần kinh nội tiết hình thành từ những tế bào chế tiết nội tiết tố vào trong máu để đáp ứng lại các tín hiệu thần kinh. Những khối u này (có thể lành tính hoặc ác tính) sẽ chế tiết nhiều nội tiết tố hơn bình thường, gây ra nhiều triệu chứng khác nhau.
U carcinoid
U carcinoid là một loại u thần kinh nội tiết. Chúng phát triển chậm, thường được tìm thấy trong đường tiêu hóa (đặc biệt là trực tràng và tiểu tràng). U carcinoid có thể lan tới gan và những nơi khác trong cơ thể, và tiết ra các chất như serotonin hay prostaglandin, gây nên hội chứng carcinoid.
6.Phương pháp điều trị ung thư
Các bác sĩ thường đưa ra phác đồ điều trị dựa trên loại Cancer, giai đoạn chẩn đoán và sức khỏe tổng thể của người bệnh. Dưới đây là một số phương pháp điều trị Cancer hiện nay:
- Hóa trị nhằm mục đích tiêu diệt các tế bào ung thư bằng các loại thuốc mục tiêu đến các tế bào đang phân chia bất thường. Các loại thuốc cũng có thể giúp thu nhỏ khối u, nhưng tác dụng phụ thường nghiêm trọng.
- Liệu pháp hormone liên quan đến việc dùng các loại thuốc thay đổi hoạt động một số hormone hoặc can thiệp vào khả năng sản xuất của cơ thể. Khi hormone đóng một vai trò quan trọng, như với ung thư tuyến tiền liệt và vú, đây là một cách tiếp cận phổ biến.
- Liệu pháp miễn dịch sử dụng thuốc và các phương pháp điều trị khác để tăng cường hệ thống miễn dịch và khuyến khích nó chống lại các tế bào ung thư
- Y học chính xác, hay y học cá nhân hóa, là một cách tiếp cận mới hơn, đang phát triển. Nó liên quan đến việc sử dụng xét nghiệm di truyền để xác định phương pháp điều trị tốt nhất cho một người mắc bệnh hiểm nghèo này. Các nhà nghiên cứu vẫn chưa cho thấy rằng nó có thể điều trị hiệu quả tất cả các loại ung thư.
- Xạ trị sử dụng tia bức xạ có năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào ung thư. Ngoài ra, bác sĩ có thể khuyên bạn nên sử dụng bức xạ để thu nhỏ khối u trước khi phẫu thuật hoặc giảm các triệu chứng liên quan đến khối u.
- Ghép tế bào gốc có thể đặc biệt có lợi cho những người mắc bệnh lý này liên quan đến máu, chẳng hạn như bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch.
- Phẫu thuật thường là một phần của kế hoạch điều trị khi người bệnh có khối u. Ngoài ra, một bác sĩ phẫu thuật có thể loại bỏ các hạch bạch huyết để giảm hoặc ngăn ngừa bệnh lây lan.
Xem thêm: TỔNG HỢP CÁC DẤU HIỆU UNG THƯ TUYẾN GIÁP GIAI ĐOẠN ĐẦU
8. Vậy bệnh ung thư có thể phòng ngừa?
Thông thường, không có phương pháp nào để ngăn ngừa tuyệt đối nguy cơ mắc bệnh lý này .Nhưng các bác sĩ đã xác định một số cách để giảm nguy cơ ung thư chẳng hạn như:
- Bỏ thuốc lá. Hút thuốc dù chủ động hay thụ động đều có liên quan đến một số loại ung thư – không chỉ ung thư phổi. Không chỉ bạn mà những người thân xung quanh cần dừng hút thuốc sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh trong tương lai.
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều. Tia cực tím có hại (UV) từ mặt trời có thể làm tăng nguy cơ ung thư da. Sử dụng quần áo bảo hộ hoặc bôi kem chống nắng nếu bạn phải ra ngoài.
- Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh. Chọn chế độ ăn nhiều trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và protein giúp tăng cường sức khỏe cho bạn.
- Tập thể dục thường xuyên giúp giảm nguy cơ mắc b thấp
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Nguyên nhân thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh. Do vậy, để bạn đạt được và duy trì cân nặng khỏe mạnh nên thông qua sự kết hợp của chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên.
- Khám sàng lọc ung thư. Liên hệ với bác sĩ của bạn về các loại kiểm tra sàng lọc bệnh lý này là tốt nhất dựa trên các yếu tố nguy cơ ung thư trong cuộc sống hằng ngày..
- Tiêm chủng. Chích ngừa có thể giúp ngăn ngừa một số loại virus gây ung thư.
9. Tầm soát ung thư tại bệnh viện đa khoa Hùng Vương
Tại Bệnh viện đa khoa Hùng Vương, hiện nay đã đáp ứng đầy đủ các phương pháp tầm soát bệnh lý này theo nhóm cho cả nam và nữ. Bác sỹ sẽ sử dụng các phương pháp như: Xét nghiệm máu; chẩn đoán hình ảnh (X-quang, chụp CT-Scanner, Siêu âm, nội soi) sinh thiết dưới hướng dẫn của siêu âm, CT-Scanner, nội soi để tầm soát
Quý khách hàng được thăm khám trực tiếp cùng các bác sỹ khoa Ung bướu, khám lâm sàng tìm kiếm khối u, hạch bất thường – tại bệnh viện đa khoa Hùng Vương. Đặc biệt bệnh viện liên kết với các chuyên gia Ung bướu bệnh viện K TW trực tiếp thăm khám và tham gia điều trị tại bệnh viện vào thứ 7, chủ nhật hàng tuần. Nếu bệnh nhân phát hiện bị ung thư sẽ được tư vấn quản lý, điều trị trực tiếp tại Bệnh viện hoặc được tạo điều kiện hỗ trợ để được điều trị tại bênh viện K TW nếu cần thiết.
Để đặt lịch khám tầm soát ung thư cũng như các bệnh khác với các chuyên gia giàu kinh nghiệm của Hệ thống y tế Hùng Vương, xin vui lòng liên hệ tổng đài 18009415.
